Fietsen langs kunst en cultuur

Het Waasland barst van de verborgen culturele schatten en van de contrasten tussen natuur en industrie. 

Deze vijf fietsroutes laten je kennismaken met kunstwerken en culturele bezienswaardigheden in het Waasland. Met een mix van historische, moderne en natuurlijke kunstinstallaties is er voor elk wat wils, of je nu een fervent fietser of een kunstliefhebber bent.

Ontdek harde industrie en zachte natuur rond Grenspark Groot Saeftinghe met de Wase Polders Fietsroute, geschiedkundig erfgoed in de polders rond Temse met de Bever Fietsroute, een kunstzinnige en speelse tocht door Lokeren met de Urbanus Fietsroute, hedendaagse kunst en street art in Sint-Niklaas met de Creative Minds Fietsroute, of kunstwerken in het landschap langs de Wase waterwegen met de Go With The Flow Fietsroute.

Bij het binnenrijden van Doel zie je de lieflijke Scheldemolen die ruw afsteekt tegen de gigantische koeltorens erachter. Dwaal door de stille straten van dit verlaten dorp aan de Schelde en ontdek de eigenzinnige graffiti, streetart, tekeningen en ongebreidelde creativiteit. 

Hetzelfde contrast tussen de havenindustrie en een van de mooiste natuurgebieden ervaar je bij de beklimming van de radartoren in Ouden Doel. Je hebt een adembenemend zicht op de haveninstallaties van Zandvliet, de koeltorens van Doel én het beroemde landschapspark Groot Saeftinghe, het grootste getijdengebied van West-Europa. Wat later passeer je aan het dorpje Prosper, toegangspoort tot het landschapspark en beschermd als waardevol erfgoed. Het pittoreske gehucht was het decor van de bekende Vlaamse tv-serie Den Elfde van Den Elfde en de film Matterhorn. Wil je het weidse Hedwige-Prospergebied ontdekken, dan is Prosperdorp de ideale uitvalsbasis. 

Typisch #Eigenwaas is ook het museum PolderMAS, het kleinschalige antwoord van de polders op het Antwerpse MAS. Archeoloog Benjamin Vergauwen noemt het zelf een rariteitenkabinet met het vergrootglas op de geschiedenis van de polders langs de Benedenschelde. Hij stelt tentoon wat hij door de jaren heen in de polders heeft verzameld: van kleipijpen tot fossielen, etsen en oude kaarten. Het museum ontving in 2016 de erfgoedprijs van de provincie Oost-Vlaanderen.

In Hemiksem houd je halt aan de statige Sint-Bernardusabdij, ooit een van de rijkste van West-Europa. Vandaag zijn er geen monniken meer in de abdij maar wel twee musea: het heemmuseum Heymissen en het Gilliot &Roelants Tegelmuseum. Ze herinneren aan het steenbakkersverleden van de streek, een voorbeeld van vroege industrie die de streek tot grote welstand stuwde.

De geschiedenis ligt voor het oprapen op deze route. De dorpskern van Hingene wordt gedomineerd door het indrukwekkende Kasteel d’Ursel, waar geregeld tentoonstellingen, concerten en rondleidingen worden georganiseerd. Het park rondom het kasteel is een uitgelezen picknickplek. Nog iets verder langs de Scheldedijk bots je op een markant gebouwtje: het Paviljoen De Notelaer, eind 18de eeuw opgetrokken in neoclassicistische stijl. Vooral de ronde salon met indrukwekkende parketvloer is een lust voor het oog. Ook hier is er een uitgebreid programma met tentoonstellingen, wandelingen en concerten. 

Nog zo’n goed verborgen schat is Rupelmonde, de geboorteplaats van Gerard Mercator. De cartograaf creëerde een totaal nieuwe wereldkaart die tot op vandaag de toon zet, onder meer in de scheepvaart. Een simpele jongen uit Rupelmonde, met een grandioze impact op de wereld. En een authentieke Wase koppigaard die vanwege zijn vernieuwende inzichten in de plaatselijke Graventoren werd opgesloten op beschuldiging van ketterij. Vandaag is diezelfde Graventoren een Mercatormuseum. Om het goed te maken zijn op meer dan 30 Rupelmondse huizen knap vormgegeven zonnewijzers geplaatst. Ontdek ze allemaal!

Je vertrekt op de gezellige markt van Lokeren, waar je een bezoekje kan brengen aan het Stadsmuseum. Je ontdekt er alles over de geschiedenis van de stad en de haarsnijderij-industrie. Indrukwekkend is ook de Sint-Pauluskerk in neoromaanse stijl, gebouwd door de eigenaar van de nabijgelegen textielfabriek in 1922.

En waarin het (relatief) kleine Lokeren groot kan zijn: Kunstgalerij De Vuyst is een naam als een klok in de internationale hedendaagse kunst. Pik een bezoek aan de beeldentuin mee, snuister rond in de boekenwinkel en taxeer de tentoongestelde werken. Spring zeker ook binnen bij Gallery Nanda, een kunstzinnige ontmoetings- en belevingsplek. In de zomerbar kan je er genieten van een verfrissend drankje. 

Ook hier vind je de verfrissende combinatie van stad en natuur. Je verkent niet alleen het Lokerse stadscentrum maar ook de Daknamse meersen en Het Verloren Bos, een prachtig aangelegd park met een kasteel, een koetshuis, een grote vijver en een uitgebreide speeltuin. Het domein ligt tussen de rivier de Durme, het natuurreservaat De Buylaers en het speeldomein Bospark. Allemaal op een boogscheut van het centrum van Lokeren!

Hevig bevochten, met trots verdedigd en vaak weer veroverd: het Waasland was eeuwenlang het toneel van menig bittere strijd. Dat kun je direct ervaren in het Stropersbos. De militaire verdedigingslinies die de Spaanse troepen hier op het einde van de tachtigjarige oorlog optrokken, liggen versplinterd in het landschap. Je ziet hier ook de overblijfselen van het Sint-Jansfort. Op de fietssnelweg F411, een oude spoorwegbedding, is het aangenaam fietsen. 

Maar dan trekt de fietsroute resoluut de kaart van de hedendaagse kunst. Want het zijn vaak eigenzinnige ondernemers en kunstenaars die Waasland kleur geven, misschien nog meer dan in elke andere Vlaamse regio. Te beginnen met Sint-Niklaas, dé streetart-stad van het land. Met de splinternieuwe Street Art-kaart in de hand ontdek je meer dan 40 streetart-locaties, van een felgekleurde 'hypecourt' midden in een stadswijk tot de langste legale graffitimuur van België. Grote namen hebben hier hun werk aangebracht: ROA, Dzia, maar ook Tom Lanoye heeft er zijn eigen muurgedicht. 

Verderop rijd je langs de Verbeke Foundation, een van de grootste privé-initiatieven voor hedendaagse kunst in Europa. De gigantische kunstsite herbergt de ene verrassing na de andere. Je mag de kunstwerken gerust aanraken en op sommige kun je zelfs klimmen. Laat je verrassen door de bekende serre met kleurrijke raampjes, levensgrote standbeelden van olifanten tussen de bomen en een verlaten helikopterwrak. En geniet intussen ook gewoon van de omgeving, want de Verbeke Foundation is ook een natuurpark. 

Op deze route vind je enkele highlights die je al hebt bewonderd: Rupelmonde, het Kasteel d’Ursel en (bonus!) het neorenaissancekasteel van Marnix de Sainte Aldegonde. Om dan de Polders van Kruibeke te verkennen, het grootste overstromingsgebied van Vlaanderen. Je passeert de Watervallen van Kruibeke, een sluizencomplex waarlangs het water het overstromingsgebied binnenstroomt bij hoogtij. Machtig om mee te maken hoe die enorme hoeveelheid water richting natuurreservaat kolkt. Maar ook als sluizen dicht staan, is het de moeite. Artiest SuptilOne heeft de sluizen beschilderd met een graffitikunstwerk van tientallen meters lang. Hij inspireerde het op een nummer van de lokale hiphopband Krutown.

Kunst moet je sowieso niet altijd in een museum of in een galerie bewonderen. In het Waasland staan de kunstwerken gewoon verspreid in het landschap. Bijvoorbeeld de Arcade op de ringdijk in Bazel, een monumentaal werk in cortenstaal van het bekende kunstenaarsduo Gijs Van Vaerenbergh. Het indrukwekkende kunstwerk verbeeldt de oude verbinding tussen dorp en polders. Verderop, op de Scheldelei in Kruibeke zie je de CosmoGolem, een zes meter hoge houten reus van Koen van Mechelen. 

Ook topdesigner Stefan Schöning heeft hier zijn steentje bijgedragen, met een aantal tijdcapsules: een combinatie van een rust- of picknickbank, vloertegels en een betonnen zuil met daarop hapklare informatie over het gebied. Tot slot rijd je ook langs de Liefkesboom. Het metalen kunstwerk onder de lindeboom bestaat uit twee reeën die samen een hart vormen. Verliefde koppels kunnen hier hun hangslotje achterlaten. Romantiek!